کل یوم عاشورا
| سوگواری محرم | |
|---|---|
 تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان | |
| رویدادها | |
| نامههای کوفیان به امام حسین(ع) • نامه امام حسین(ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا | |
| افراد | |
| امام حسین(ع) • علی اکبر • علیاصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا | |
| جایها | |
| حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بینالحرمین • نهر علقمه | |
| مناسبتها | |
| تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر | |
| مراسم | |
| مرثیهخوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینهزنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشتگذاری • نخلگردانی • قمهزنی • راهپیمایی اربعین • تابوتگردانی • مراسم تابوت | |
کُلُّ یَومٍ عاشوراء و کُلُّ أرضٍ کَربَلاء (همه روزها عاشورا و همه زمینها کربلاست) عبارتی معروف که به امام صادق(ع) نسبت داده شده و گروهی از عالمان دینی نیز در سخنان خود از آن استفاده کردهاند. با این حال، پژوهشگران گفتهاند که این جمله در هیچیک از منابع حدیثی شیعه نیامده است.
بهگفته امام خمینی، این عبارت بیانگر لزوم مبارزه همیشگی با ظلم است. مرتضی مطهری، آن را بهمعنای تداوم مبارزه با ظلم و احیای حق در طول تاریخ دانسته، و سید علی خامنهای تصریح کرده که اگر انسانها در هر دوره نقش خود را بهدرستی انجام دهند، همه چیز به سامان خواهد رسید.
تاریخچه
مشخص نیست اولین بار این عبارت در چه منبعی بیان شده است، اما محمد بن سعید صنهاجی بوصیری (درگذشتهٔ ۶۹۴ق)، جمله «كلُّ يومٍ وكلُّ أرضٍ لِكَربي/ منهمُ كربلاءُ وعاشوراءُ» (به فارسی: هر روزی و هر سرزمینی برای اندوه من است/ اما از همه بیشتر، کربلا و عاشورا) را در قصیده خود معروف به همزیه بیان کرده است.[۱] همچنین یک بیت در قصیده رائیه عبدالحسین اعصم (درگذشته ۱۲۴۷ق) اشاره به همین مفهوم دارد: «كَأَنَّ كُلَّ مَكَانٍ كَربَلاءُ لَدَى عَينِي/ وَكُلُّ زَمَانٍ يَومُ عاشُوراء (به فارسی: گویی هر مکانی پیش چشمم کربلاست/ و هر زمانی، روز عاشورا).[۲]
همچنین علی شریعتی (۱۳۱۲-۱۳۵۶ش) در کتاب حسین وارث آدم، جمله مذکور را به امام صادق(ع) نسبت داده است.[۳] علاوه بر این، این عبارت در سخنان برخی از عالمان دینی به کار رفته است؛ امام خمینی در سخنرانیها و پیامهای خود این عبارت را به کار برده،[۴] و نیز سید علی خامنهای، بدون آنکه آن را حدیث بداند، به این عبارت اشاره کرده است.[۵] مرتضی مطهری نیز (بدون اشاره به حدیث بودن یا نبودن این جمله) در ضمن تحلیل این مطلب که امام حسین(ع) برای احیای فکر اسلامی جنگید و توانست این فکر را در دنیا زنده کند، بیان میکند که ۱۳۰۰ سال است که نهضت حسینی هر سال یک پیروزی جدید به دست میآورد؛ یعنی هر سال عاشوراست و معنی «کلّ یوم عاشورا» این است که هر روز به نام امام حسین(ع) با ظلم و باطلی مبارزه میشود و حقّ و عدالتی احیا میشود.[۶]
منبع
محمد صحتی سردرودی، مؤلف آثاری درباره امام حسین(ع)، بر آن است که عبارت «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا»، نه تنها در احادیث نیامده، بلکه مخالف باورهای شیعیان است؛ زیرا هیچ سرزمینی ارزش کربلا را ندارد و هیچ روزی نیز قابل مقایسه با روز عاشورا نیست.[۷] از همین رو احتمال داده است که این سخن از زیدیه سرچشمه گرفته باشد.[۸]
تفسیر
امام خمینی در سخنان خود تصریح کرده که منظور از «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا»، ضرورت گریستن همیشگی بر مصائب امام حسین(ع) نیست، بلکه معتقد است این جمله بیانگر لزوم مبارزه همیشگی با ظلم است.[۹] همچنین مرتضی مطهری در تبیین پیروزی واقعی امام حسین(ع) در نهضت عاشورا، میگوید این نهضت همواره در حال کسب پیروزیهای جدید است و معنی «کل یوم عاشورا» این است که هر روز به نام امام حسین(ع) با ظلم و باطلی مبارزه میشود و حق و عدالتی احیا میشود.[۱۰] سید علی خامنهای نیز این جمله را چنین تفسیر میکند که «در هر دورهای انسانها نقشی دارند که اگر آن نقش را بهدرستی، در لحظه مناسب، در زمان خود ایفا کنند، همه چیز به سامان خواهد رسید، ملتها رشد خواهند کرد، انسانیت گسترده خواهد شد.»[۱۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ قطیفی، الرسائل الاحمدیة، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۷۳؛ امین، اعیان الشیعة، تحقیق حسن امین، ج۱، ص۶۵۲.
- ↑ شبر، ادب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲.
- ↑ شریعتی، حسین وارث آدم، ۱۳۸۰ش، ص۴۹.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۴۴۵؛ ج۱۰، ص۱۰و۱۲۲و۱۹۱و۳۱۵؛ ج۱۶، ص۱۵۱.
- ↑ «بیانات در مراسم مشترک دانشآموختگی دانشجویان دانشگاه امام حسین(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی آیتالله خامنهای.
- ↑ مطهری، حق و باطل (مجموعه آثار، ج۳)، ۱۳۷۵ش، ص۴۳۴-۴۳۵.
- ↑ صحتی سردرودی، «چند حدیث معروف درباره عاشورا»، ص۱۳۶-۱۳۷.
- ↑ صحتی سردرودی، «چند حدیث معروف درباره عاشورا»، ص۱۳۷.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۴۴۵؛ ج۱۰، ص۱۰و۱۲۲و۳۱۵.
- ↑ مطهری، حق و باطل (مجموعه آثار، ج۳)، ۱۳۷۵ش، ص۴۳۴-۴۳۵.
- ↑ «بیانات در مراسم مشترک دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه امام حسین(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی آیتالله خامنهای.
منابع
- امام خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- أمین، سید محسن، اعیان الشیعة، تحقیق حسن أمین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، بیتا.
- «بیانات در مراسم مشترک دانشآموختگی دانشجویان دانشگاه امام حسین(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی آیتالله خامنهای.
- شبر، جواد، ادب الطف، بیروت، دار المرتضى، ۱۴۰۹ق.
- شریعتی، علی، حسین وارث آدم (در مجموعه آثار، شماره ۱۹)، تهران، انتشارات قلم، ۱۳۸۰.
- صحتی سردرودی، محمد، «بازخوانیِ چند حدیث مشهور درباره عاشورا»، در مجله علوم حدیث، شماره ۲۶.
- قطیفی، احمد آل طَعّان، الرسائل الأحمدیة، تحقیق دار المصطفی(ص) لإحیاء التراث، قم، دار المصطفی لإحیاء التراث، ۱۴۱۹ق.
- مطهری، مرتضی، نبرد حق و باطل (در مجموعه آثار، ج۳)، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۷۵ش.